Kroniek van een historische vergissing

Academici, opiniemakers en vertegenwoordigers van de Noord-Zuidbeweging vragen Paul Magnette, de Belgische minister van Ontwikkelingssamenwerking, om gezondheid opnieuw op te nemen in het nieuwe samenwerkingsakkoord met Congo. In onderstaande kroniek reconstrueren ze de alom betreurde beslissing om België terug te trekken uit de gezondheidssector en de reacties die zijn optreden uitlokten. Op de Congolese nationale feestdag (30 juni), riepen ze minister Magnette op om de historische vergissing van zijn voorganger ongedaan te maken.

April 2009, ontmoeting met Raymond Tshibanda, Congo
De airco draait op volle toeren. Buiten is het broeiend heet. Na een onderonsje schudden Raymond Tshibanda, de Congolese minister voor Internationale en Regionale Samenwerking en Charles Michel, de Belgische minister van Ontwikkelingssamenwerking, elkaar de hand. Hiermee is het lot van de Belgische aanwezigheid in de gezondheidssector bezegeld. België bouwt voortaan wegen.

Mei 2009, van Brussel tot Lubumbashi
Het nieuws over de Belgische terugtrekking uit de gezondheidssector sijpelt door naar alle geledingen van de samenleving. Van de Brusselse Matongewijk tot Lubumbashi: verontwaardiging regeert. Kritische opiniestukken en parlementaire vragen volgen elkaar in snel tempo op. In een ongezouten opiniestuk vindt Els Schelfhout, senator voor de CD&V, het onbegrijpelijk dat België zich zonder slag of stoot uit de gezondheidssector terugtrekt. België is één van de belangrijkste donoren in de gezondheidssector met een internationaal gewaardeerde expertise. Ze heeft het over een onverantwoorde, onethische en onmenselijke beslissing. De Noord-Zuidbeweging neemt evenmin een blad voor de mond en wrijft de minister aan dat hij over de hoofden van de civiele maatschappij en Congolezen heen beslist. Artsen zonder Vakantie en Memisa, ngo’s met jarenlange ervaring in de gezondheidssector in Congo, trekken eveneens aan de alarmbel. Ze vrezen het doodbloeden van de door België ondersteunde gezondheidsprojecten. Verschillende regeringsleden morren over het eigengereide optreden van Michel maar mijden de polemiek. Er zijn nog voldoende binnenlandse katjes te geselen en bovendien staat het politieke zomerreces voor de deur...

1 oktober 2009, provinciaal ministerie van Gezondheid en Sociale Zaken, Bukavu
In een poging om het tij te keren verstuurt de minister van Gezondheid en Sociale Zaken van de provincie Zuid-Kivu een brief aan minister Michel. Zijn brief klinkt als een smeekbede: “Gelet op het grote belang van jullie steun [aan de gezondheidssector] en het gegeven dat ons land zich nog in een conflictsituatie bevindt, voornamelijk in het oosten, vragen wij u om uw beslissing te herzien en dit in het belang van een groot deel van de bevolking die het slachtoffer is van de oorlogssituatie en moeilijk toegang heeft tot de gezondheidszorg.”

21 december 2009, Egmontpaleis, Brussel
De Congolese minister Tshibanda en minister Michel klinken op het nieuwe samenwerkingsprogramma. Met een pennentrek komt een einde aan jarenlange samenwerking en expertise, op de ondersteuning van enkele gezondheidsinterventies na.

juni 2011, Congo-reis Vanackere
In gesprekken met journalisten laat de minister van Buitenlandse Zaken, Steven Vanackere, optekenen dat België opnieuw actief moet worden in de gezondheidssector in Congo. Tijdens zijn bezoek voert hij vele gesprekken met vertegenwoordigers van de Belgische ontwikkelingssamenwerking. De cijfers die hij hoort, laten hem niet onberoerd. Eén op de vierentwintig moeders sterft in het kraambed, één op de vijf kinderen viert nooit zijn vijfde verjaardag, 85 procent van de mensen met hiv heeft geen toegang tot behandeling en is daarmee ten dode opgeschreven.

6 december 2011, kasteel van Laken
Na anderhalf jaar van politieke impasse legt de regering Di Rupo I de eed af. Paul Magnette wordt de nieuwe minister van Ontwikkelingsamenwerking. Snel wordt Magnette gewaar hoezeer de beslissing van zijn voorganger wordt betwist. Op verschillende fora laat Magnette verstaan de erfenis van Michel te betreuren. Zonder concrete beloftes te doen, overweegt hij aandacht te schenken aan gezondheid in het nieuwe samenwerkingsprogramma tussen België en Congo.

30 juni 2012, Congo, verschillende plaatsen in het land
Nationale feestdag in Congo, al heeft het land weinig redenen tot vieren. Congo bengelt onderaan in de index van menselijke ontwikkeling. De levensverwachting bedraagt er 55 jaar. In het oosten woedt een vuile oorlog. In België houden academici, opiniemakers en vertegenwoordigers van de Noord-Zuidbeweging een sterk pleidooi om gezondheid opnieuw op de agenda te plaatsen. Ze vragen minister Magnette om zijn diensten de opdracht te geven gezondheid mee te nemen in de voorbereidingen van het nieuwe samenwerkingsprogramma met Congo.

Ondertekend:
Wim Van de Voorde en Marlies Casier (Sensoa), Jan Goossens (Artsen Zonder Vakantie), Dirk Van Braeckel (ICRH, UG), Frank De Paepe (Memisa), Walter Zinzen (voormalig VRT-journalist), Filip Reyntjens (IOB, Universiteit Antwerpen), Filip De Boeck (Institute for Anthropological Research in Africa, KUL), Annick Peeters (Protestantse Solidariteit), Robert Colebunders (Instituut voor Tropische Geneeskunde, UA), Leo Devillé (HERA), Vincent Slypen (Handicap International), Marc Botenga (Geneeskunde voor de Derde Wereld), Luk Cannoodt (Katholieke Universiteit van Rwanda), Pierre Verbeeren (Dokters van de Wereld), Marleen Boelaert (ITG), Andre Kiekens (Wereldsolidariteit), Dirk Van Maele (Plan België), Bambi Ceuppens (Koninklijk Museum voor Midden-Afrika)