Mansata Diedhiou bij haar thuis in Bissine, Senegal. | © A. Faye / HI
Mansata Diedhiou nadert langzaam haar 90e verjaardag. Hoewel ze niet meer goed uit haar rechteroog ziet en zich, omdat ze moeilijk te been is, moet verplaatsen met behulp van een stok, zijn haar herinneringen nog levendig als ze vertelt over haar ervaringen van de afgelopen dertig jaar. Haar verhaal weerspiegelt de moeilijke omstandigheden waarin van de inwoners van Bissine leefden. Als gevolg van het conflict werden ze gedwongen hun huizen te verlaten. Dankzij de ontmijningsoperaties van Handicap International kunnen ze nu veilig naar huis terugkeren.
Van thuis naar ballingschap in een oogwenk
Mansata ziet het levenlicht in Bissine en blijft er wonen met haar man en hun acht kinderen, waarvan vier meisjes en vier jongens. Het leven verloopt vredig in Bissin, een dorp in de Senegalese Casamance-regio. Het plaatsje ligt op een strategische economische as in de regio. De streek is rijk en voorziet de inwoners royaal. Maar alles verandert op 9 oktober 1992, wanneer het conflict tussen het Senegalese leger en de strijders van de Beweging van Democratische Krachten van Casamance uitbreekt.
" Op een dag kwamen er mannen die het huis in brand staken en drie jonge mensen uit het dorp doodden. Mijn man, de kinderen en ik vluchtten naar Guinee."
Mansata vertelt dat haar familie goed werd opgevangen in Guinee, waar de autoriteiten hen twee jaar lang van voedsel voorzagen. De familie kwam rond: ze bewerkten akkers, werkten in rijstvelden of oogstten cashewnoten. Maar vaak werkten ze twee van de drie dagen alleen voor de landeigenaren en ontvingen ze slechts een mager deel van de oogst. Mansata herinnert zich enkele ongelukkige ontmoetingen met gewetenloze mensen die niet aarzelden om misbruik te maken van hun situatie.
"De kinderen vonden werk met het opruimen van vegetatie op stukken land, maar zodra ze klaar waren, werden we weggestuurd door de eigenaren. We moesten vervolgens opnieuw op zoek naar onderdak en werk."
De terugkeer naar huis
In 2014 verliet Mansata Guinee om met haar familie terug te keren naar Ziguinchor. Hoewel de eerste stap terug naar het dorp blijdschap opriep, waren er ook enkele bitterzoete herinneringen. Opnieuw liet de familie een deel van zichzelf achter. Mansata herinnert zich nog levendig de jonge citroenbomen die ze in Guinee had geplant, maar waarvan ze de vruchten nooit heeft kunnen proeven.
Uiteindelijk keerde ze in 2020 voor het eerst terug naar Bissine, samen met twee van haar zonen en hun gezinnen. Haar andere kinderen wonen in nabijgelegen dorpen of in grotere steden verder weg, zoals Kolda, Thiès of Dakar.
"Ik wilde terugkomen zodat mijn kinderen en kleinkinderen iets van zichzelf konden hebben, zodat ze zichzelf konden onderhouden en in hun eigen dorp konden wonen.
In 2020 keerden verschillende groepen ontheemden terug naar Bissine. Helaas was het dorp nog niet veilig, want er lagen nog veel explosieven, overblijfselen van eerdere gevechten. De inwoners dringen er bij het Nationale Mijnenactiecentrum van Senegal (CNAMS) op aan om actie te ondernemen om hun veiligheid te garanderen. In 2022 werd Handicap International gevraagd om ontmijningsoperaties uit te voeren in Bissine. De organisatie werkte er vier maanden, ruimde bijna 95.000 m² grond op en vernietigde 15 explosieven.
Een beter leven
Vandaag wonen Mansata en haar familie weer op hun land. Haar twee zonen zijn metselaars geworden en helpen bij de wederopbouw van het dorp. Mariama, Mansata's schoondochter, vertelt:
"Mijn man vertelde me hoe de oorlog hem en zijn familie uit het dorp had verdreven. Toen de bevolking besloot terug te keren, volgden wij. Toen ik aankwam, werd me verteld dat alle mijnen waren verwijderd. Ik kon zien dat de mensen zonder angst leefden, waardoor ik ook niet bang ben. Ik wil hier blijven en ben hier gelukkig. Ik kweek zoete aardappelen en maniok, mijn man heeft watermeloenen geplant... Het leven is hier beter, we hebben meer middelen.
Mansata besluit met een glimlach:
"Niemand zal me hier lastig vallen, ik ben op het land van mijn voorouders. Ik wil dat mijn kleinkinderen in Bissine opgroeien. Het is een vredige plek om te wonen.
Senegal schat de omvang van de besmetting door het conflict in Casamance op 1.200.000 vierkante meter land, verdeeld over vijf departementen. In mei 2022 hervatte Handicap International de ontmijningsoperaties in Casamance, waar de organisatie al meer dan 900.000 vierkante meter land had vrijmaakte sinds 2008. Dankzij haar twee lopende projecten zal Handicap International tegen 2025 nog eens 800.000 vierkante meter land vrijmaken om bij te dragen aan het herstel van veiligheid en sociaaleconomische welvaart voor de gemeenschappen in de regio's Ziguinchor en Sédhiou.
