April 1994. In 100 dagen tijd worden in Rwanda meer dan 800 000 mensen - mannen, vrouwen en kinderen - gedood, en talrijke anderen worden geslagen en gefolterd. Onbegrijpelijk geweld dat 25 jaar later nog steeds blijvende sporen nalaat. Vandaag lijdt zo'n 29 % van de bevolking, of bijna één persoon op drie, nog steeds aan posttraumatische stressstoornissen die het gevolg zijn van de genocide. En meer dan één persoon op vijf wordt getroffen door depressies.
Tijdens deze herdenkingsperiode die drie maanden duurt, brengt HI professionals uit de geestelijke gezondheidszorg (psychologen, enz.) op de been, in samenwerking met de nationale coördinatie voor geestelijke gezondheid (Rwanda Biomedical Center – RBC). De organisatie bereidt hen meer bepaald voor op de interventies die verband houden met crisisbeheer bij trauma's en het begeleiden van de slachtoffers van de genocide op de plekken van de herdenking.
De vicieuze cirkel van geweld doorbreken
“In het dagelijkse leven zijn de trauma's die gelinkt zijn aan de genocide vervaagd, worden ze onderdrukt”,legt Chantal Umurungi, contactpersoon voor geestelijke gezondheid en psychosociale ondersteuning voor HI in Rwanda uit. “Tijdens deze herdenkingsperiode komen herinneringen, ervaringen en gevoelens opnieuw naar boven. De slachtoffers moeten hun leed onder ogen zien. Voor sommigen is dat overweldigend. Mensen praten erover, het is zeer zwaar. Mogelijk herbeleven ze paniekaanvallen, het verlies van hun naasten ... Er zijn altijd nawerkingen. Wederzijdse ondersteuning is essentieel in deze pijnlijke periode, net als ervaringen delen, wat zeer bevrijdend kan werken.”
HI pakt ook de indirecte gevolgen van de genocide aan: ”De gebeurtenissen hadden een zware impact op de geestelijke gezondheid, met indirecte gevolgen zoals drugsgebruik, seksueel risicogedrag, geweld, conflicten tussen partners enz. Deze context zorgt voor verarming van families en verzwakking van de sociale banden. Door deze gemeenschapsbenadering van de geestelijke gezondheid naar voren te schuiven, door het delen van ervaringen mogelijk te maken en door verbinding te creëren, tracht HI deze vicieuze cirkel van geweld en verzwakte geestelijke gezondheid te doorbreken”, vult Chantal Umurungi aan.
Meer dan 25 000 mensen werden ondersteund
HI startte haar interventies vlak na de genocide van de Tutsi’s in 1994 en voerde een eerste project voor geestelijke gezondheid uit in 1996, waarbij psychologische steun werd geboden aan kinderen die hun houders hadden verloren. Vandaag begeleidt HI nog steeds directe en indirecte slachtoffers van de genocide. Sinds 1996 heeft de organisatie meer dan 46 000 psychosociale ondersteuningssessies aangeboden aan meer dan 25 000 directe slachtoffers van geweld.
Gemeenschapsbenadering van geestelijke gezondheid
In 2018 namen meer dan 5 800 mensen deel aan activiteiten voor psychosociale ondersteuning om zich van hun trauma's te bevrijden, onder meer in Kigali (district Gasabo) en in de westelijke provincie (districten Rutsiro en Rubavu). In het kader van de gemeenschapsbenadering van geestelijke gezondheid biedt de organisatie luister- en uitwisselingsgroepen aan waarin de deelnemers zich kunnen uitdrukken en hun trauma delen, onder begeleiding van een psycholoog of een vrijwilliger uit de gemeenschap. Via zelfhulpgroepen krijgen ze de kans om collectieve economische projecten op te starten (veeteelt, winkeltjes enz.), onafhankelijk te worden en in zichzelf te geloven.