De Cluster Munition Monitor 2022 evalueerde de uitvoering van het Verdrag van Oslo – dat het gebruik, de productie, het transport en de opslag van clustermunitie verbiedt – voor de periode van januari tot en met december 2021. Het verslag bestrijkt ook de eerste helft van 2022, indien informatie beschikbaar is.
Clustermunitie in Oekraïne
In de eerste helft van 2022 werd nieuw gebruik van clustermunitie alleen gemeld in Oekraïne, waar Russische troepen honderden aanvallen hebben uitgevoerd en ook Oekraïense troepen verscheidene malen clustermunitie hebben gebruikt. Volgens voorlopige berichten zijn ten minste 689 burgers gedood (215) of gewond geraakt (474). Dat cijfer zou een stijging met 302% betekenen ten opzichte van het in 2020 waargenomen totaal, dat zowel slachtoffers van aanvallen als van clustermunitierestanten omvatte. Het werkelijke aantal slachtoffers ligt wellicht hoger door problemen bij het registreren van slachtoffers.
"Russische troepen herhaalden onwettige aanvallen met verboden clustermunitie en doodden en verwondden honderden burgers in Oekraïne in 2022”, bevestigt Alma Taslidžan Al-Osta, advocacyverantwoordelijke voor ontwapening en de bescherming van burgers bij Handicap International. Het gebruik van clustermunitie in Oekraïne vond meestal plaats in bevolkte gebieden en naast het doden en verwonden van burgers, werd ook infrastructuur beschadigd; zoals gezondheidszorgfaciliteiten, fabrieken en huizen. “Ook Oekraïense troepen gebruikten naar verluidt deze verwoestende wapens. Clustermunitie is van nature een willekeurig wapen. 99% van de dodelijke slachtoffers zijn burgers. Handicap International roept de strijdende partijen dan ook op een onmiddellijk einde te maken aan alle gebruik van clustermunitie. We vragen staten bovendien om druk uit te oefenen op landen die clustermunitie gebruiken, om met dergelijke praktijken te stoppen. Ze moeten elk nieuw gebruik krachtig en systematisch veroordelen en de gebruikers ter verantwoording roepen", aldus Alma Taslidžan Al-Osta van Handicap International.
Zwaarste tol in jaren
Deze voorlopige 689 nieuwe slachtoffers zou de zwaarste tol zijn die de afgelopen jaren is geregistreerd. In 2016 werden meer dan 800 nieuwe slachtoffers van aanvallen met clustermunitie geregistreerd, de overgrote meerderheid in Syrië. Het gebruik van clustermunitie door de Syrische regering was wijdverspreid tussen 2012 en 2018. Clustermunitie werd ook op grote schaal gebruikt bij gezamenlijke Syrisch-Russische operaties.
In 2021 registreerde Monitor wereldwijd 149 nieuwe slachtoffers van clustermunitie, allemaal veroorzaakt door clustermunitierestanten: onder meer 37 in Syrië, 33 in Irak, 30 in Laos. Daarnaast meldt het ook slachtoffers in 8 andere landen en gebieden; waaronder Jemen, Libanon, Nagorno-Karabach, Tadzjikistan. Het was de eerste keer in tien jaar dat er in 2021 geen nieuwe slachtoffers van aanvallen met clustermunitie werden gemeld. Dat betekende een scherpe daling ten opzichte van de jaartotalen in 2020 (360 slachtoffers) en 2019 (317 slachtoffers).
© T. Mayer / Handicap International
Vernietiging van voorraden en besmetting op wereldschaal
Sinds het Verdrag op 1 augustus 2010 in werking is getreden, hebben 35 staten die partij zijn bijna 1,5 miljoen aan clustermunitie vernietigd, goed voor in totaal 178 miljoen submunities. Dat vertegenwoordigt 99% van alle clustermunitie die door de verdragsluitende staten is aangegeven.
In totaal zijn er wereldwijd nog 26 landen en 3 regio's besmet met submunitierestanten.
"Het aanhoudende en herhaalde gebruik van clustermunitie in Oekraïne getuigt van een gebrek aan respect voor het leven van burgers, en in sommige gevallen van een opzettelijke bedoeling om hen als doelwit te nemen”, stelt Alma Taslidžan Al-Osta van Handicap International. “Ook oorlog kent regels en het Verdrag van Oslo is er daar een van. Alles moet in het werk worden gesteld om ervoor te zorgen dat het wordt nageleefd en dat dit barbaarse wapen uiteindelijk wordt uitgebannen uit de conflictgebieden. Landen moeten het Verdrag van Oslo en alle andere teksten met betrekking tot het internationaal humanitair recht verdedigen en toepassen."
---
Clusterbommen zijn wapens die enkele honderden minibommen bevatten, clustermunitie genoemd. Ze zijn ontworpen om over grote gebieden verspreid te worden en vallen onvermijdelijk in burgerwijken. Tot 40% explodeert niet bij de inslag. Net zoals antipersoonsmijnen kunnen ze bij het geringste contact nog ontploffen, waardoor mensen tijdens en na conflicten gedood of verminkt worden. Aangezien zij geen onderscheid maken tussen burgers, civiele goederen en militaire doelen, zijn clusterbommen in strijd met de regels van het international humanitair recht.
Het Verdrag van Oslo, dat het gebruik, de opslag, het transport, de productie en de verkoop van clustermunitie verbiedt, is in december 2008 opengesteld voor ondertekening. Momenteel hebben 123 landen het verdrag ondertekend.