Nieuw hondenteam start met ontmijningswerk in Senegal

Kira, Storm, Fisti et Tini. Zo heten de viervoeters die zonet ons team in Senegal hebben vervoegd. Na een welverdiende pauze van vijftig dagen om rustig te acclimatiseren aan hun nieuwe werkomgeving, is het tijd voor het tweede deel van hun opleiding. Nog enkele maanden intensief trainen met hun baasjes Basher en Enrique, en het échte ontmijningswerk kan beginnen.

De vier Mechelse herdershonden werden van kleinsafaan opgeleid door APOPO. Deze Belgische organisatie is gespecialiseerd in het opsporen van explosieven via de inzet van dieren. Dat telkens hetzelfde ras wordt gebruikt is niet toevallig: het scherpe reukvermogen van de Mechelse herdershond is immers onontbeerlijk bij het vinden van landmijnen. Daarnaast zorgt hun relatief lichte gewicht en uiteraard een doorgedreven training ervoor dat hun veiligheid te allen tijden wordt gewaarborgd.

"Eénmaal boven de 35°C stoppen we ermee"

Hun ras is dan wel van oorsprong Belgisch, toch is ons viertal opgegroeid in Bosnië-Hercegovina. Daar kregen ze al enkele maanden een doorgedreven opleiding. Maar de overgang van de milde Europese temperaturen naar de hitte van Zuid-Senegal is niet te onderschatten. Een rustperiode is geen overbodige luxe in zo'n geval. Want naast het aanpassen aan het nieuwe klimaat, moeten ze ook wennen aan hun nieuwe leefomgeving en een band opbouwen met hun twee nieuwe trainers.

"De hitte blijft een obstakel: éénmaal boven de 35°C stoppen we ermee. De rol van de trainers is om aandachtig te zijn voor de signalen die de honden afgeven; visuele controle is heel belangrijk. Ze mogen dus niet naar plaatsen waar ze niet in de gaten gehouden kunnen worden, zoals achter struiken. Er is hier een heel dichte begroeing en dat kan vele gevaren verbergen - afval, glasscherven, maar ook slangen en schorpioenen. Zodra we iets zien bewegen op de grond, verlaten we het gebied voor een tijdje om elders te werken en zo geen risico's te nemen", legt Mohammad Alkhlaifat, teamleider van APOPO, uit.

Na het tweede deel van hun training zullen zowel de trainers als de honden van APOPO hun definitieve certificering krijgen van de Senegalese autoriteiten en zullen ze opgenomen worden in het ontmijningsteam van Handicap International. "We kunnen niet wachten tot de honden toekomen in ons team. We noemen ze collega's, want het zijn echte collega's!" Elisabeth van het Senegalese ontmijningsteam is alvast enthousiast.

 

Weerstaan aan afleidende geluiden en geuren

Elke dag begint op dezelfde manier. Basher en Enrique starten telkens met een gezondheidscontrole aan de ogen, de neus en de vacht. Elke hond wordt gecheckt op mogelijke wondes of koorts. Een topfitte hond is essentieel voor dit soort werk. Eénmaal ze als ontmijningshond zullen ingezet worden, zullen de Mechelse herdershonden immers dagelijks 3 tot 4 uur werken en minstens een gebied van 200m² afspeuren op explosieven.

 

Zodra de eigenlijke training begint, heeft elke trainer twee honden onder zijn hoede. Wanneer een hond een verdachte geur waarneemt, gaat hij zitten, op minstens 1 meter afstand en met de neus wijzend naar de plaats vanwaar de geur komt. Ze weten dat ze elke seconde gefocust moeten blijven op het explosief en ze zich niet mogen laten afleiden door andere geluiden of geuren. Eenmaal de hond zit, komen de eigenlijke ontmijners in actie. Ze inspecteren het betreffende gebied, identificeren het type explosief en maken het onschadelijk.

De honden zijn in staat om bepaalde stoffen te ruiken, maar weten niet altijd om welk voorwerp het exact gaat. Soms detecteren ze dus de geur van plastic, want bij bepaalde explosieven wordt dat gebruikt, maar gaat het uiteindelijk om een ongevaarlijk object. Ook de wind maakt het hen soms moeilijk. Een geur die wordt opgevangen kan immers zijn meegenomen een eindje verderop.

"We werken met dieren dus het is onmogelijk om te weten wat ze denken. Het vergt veel concentratie en aandacht om het gedrag van de honden te kunnen lezen. Sommige honden gaan bijvoorbeeld zitten zodra ze ook maar iets verdachts ruiken, terwijl anderen doorgaan tot ze de exacte locatie van het voorwerp hebben gevonden", legt Mohammad uit.

Het is daarom belangrijk om externe factoren, zoals windrichting en -sterkte, in rekening te houden. Bovendien worden de gebieden die door het ene hondenteam worden geïnspecteerd, nadien gecontroleerd door het andere hondenteam, en vice versa, om er zeker van te zijn dat er geen explosieven over het hoofd worden gezien.

Geen huisdieren

Ze zien er dan wel schattig uit, spelen zit er tijdens de trainingen niet in. "Je moet ervoor zorgen dat ze hun werk goed doen en ze hiervoor motiveren. Maar het zijn geen huisdieren. We moeten streng zijn zodat ze gehoorzamen en hun werk goed doen," legt Basher Al-Majali uit. En hun motivatie, daar zorgt hun speeltje voor. Het is een belangrijk onderdeel van hun dagelijkse leven en voor de trainers een manier om ze te belonen wanneer ze goed werk leveren. Kira, Storm, Tini en Fisti trainen haast elke dag. Als ze niet aan het opsporen zijn, wordt er gezwommen of gelopen om ze fit te houden.

"Onze vier honden zijn erg sterk en zeer gemotiveerd, waardoor ze een perfect team vormen voor het opruimen van landmijnen. Maar ze zijn ook erg zachtaardig, dus je moet rustig tegen ze praten," voegt Enrique Arevalo toe.

Kira, Storm, Tini en Fisti zullen, net als alle andere APOPO-honden, gemiddeld tien jaar werken. Er komt ooit een dag aan waarop ze fysiek niet meer in staat zullen zijn om landmijnen op te sporen. Op dat moment gaat APOPO op zoek naar een nieuwe thuis in de vorm van liefdevolle families waar ze het pensioen krijgen dat ze verdienen. Maar zelfs dan zullen ze actief bezig blijven. Gepensioneerde ontmijningshonden hebben immers nog steeds veel beweging nodig om al hun energie kwijt te geraken.