“Elke bom die ik vind zal niemand opblazen”
Het dorp Houaxieng, niet ver van de Vietnamese grens: In een rijstveld, omgeven door bergen, zetten ongeveer twintig ontmijnexperts minuscule stapjes vooruit, hun blik gefixeerd op hun metaaldetectoren. Ze luisteren naar het geringste signaal, want ze zijn op zoek naar submunitie – of “bombies” zoals ze dat in Laos noemen. De twintigjarige Oncha Phonethavon is één van de ontmijners.
“Ik hou van mijn job. De mensen zien echt af door deze wapens in de bodem, ons werk is dus belangrijk.” | © P. Jérôme / HI
Oncha was in haar dorp toen Handicap International (HI) een boodschap verspreidde via een luidspreker. De organisatie zocht mensen die deel wouden uitmaken van een team ontmijningsexperts, om de provincie Houaphan te bevrijden van duizenden niet-ontplofte oorlogsresten. Het sprak Oncha meteen aan. Ze was net afgestudeerd en wou als maatschappelijk werker aan de slag gaan. Maar het idee om een zinvolle en spannende job te doen, voelde aan als een geweldige kans. “Deze job combineert durf met fysiek uithoudingsvermogen en je leert mensen kennen. Het is echt leuk. Je raakt het nooit beu,” zegt ze, met de luchtigheid van een twintigjarige. “En ik voel me heel nuttig.”
Oncha werkt lange dagen in de rijstvelden met haar ontmijningspak en zware uitrusting, maar dat deert haar niet. Ze gaat langzaam met haar detector over lange stroken vruchtbaar land, waarvan iedereen hier weet dat er ontelbaar veel explosieve oorlogsresten begraven liggen. De landbouwers in Houaphan hebben geen keus: ze moeten de grond wel bewerken indien ze een inkomen willen. Soms gebeuren er dus ongelukken.
Vaak gaat het om submunitie – smalle bommen die lijken op minibowlingballen – gedropt door Amerikaanse vliegtuigen tijdens de Vietnamoorlog. Er liggen er nog zowat tachtig miljoen begraven, 20 tot 25 centimer diep, die bij de lichtste aanraking door een spade of ploeg kunnen ontploffen. Iedereen hier kent wel iemand die het slachtoffer werd van deze explosieven. Maar je moet hier dus wel het land bewerken, wil je overleven. In deze dorpen zonder elektriciteit zijn de bewoners zelfbedruipend: ze jagen, vissen, doen aan landbouw en ruilhandel. Met lood in de schoenen vertrekken de boeren elke dag naar hun rijstvelden.
Daarom is Oncha zo opgewonden over haar werk: “Ik hou van mijn job,” zegt ze. “De mensen zien echt af door deze wapens in de bodem, ons werk is dus belangrijk. Een groot deel van Laos werd nog niet vrijgegeven. We moeten het land veilig maken zodat de mensen hun leven niet moeten riskeren!” Vanavond wordt alle submunitie die haar team gevonden heeft, vernietigd tijdens één laatste explosie. In dit rijstveld zullen geen slachtoffers meer vallen.
Voor ze kon beginnen, volgde Oncha een intensieve opleiding die één jaar duurde. “Ik ben niet bang. Het is niet zonder risico’s, maar ik weet wat ik doe en ik ken de veiligheidsprocedures. Gewoon de procedures volgen en alles komt goed,” zegt ze met een glimlach. Maar het werk is veeleisend. Ze kan zich geen fouten veroorloven. In de verzengende hitte moet ze toch opschieten, zodat de boeren hun land terugkrijgen.
“Elke kleine bom die ik vind, zal niemand opblazen en dat maakt me gelukkig. Wanneer we een stuk afgewerkt hebben, tonen de boeren hun dankbaarheid. Wij hebben hun leven veranderd. Dat maakt me zo trots …”
