"Vluchtelingen zijn in een shocktoestand. Velen spreken dagenlang niet"

"De directeuren van de collectieve centra vertellen me dat wanneer mensen uit de conflictzones aankomen, ze in een shocktoestand zijn. Twee of drie dagen lang praten ze niet. Ze slapen en ze willen niet eens hun omgeving verkennen. Dan, op de derde of vierde dag, zijn ze plotseling bereid om te praten over wat er gebeurd is en beginnen ze relaties aan te gaan.

Er zijn verschillende reacties. Eén is ongeloof of dissociatie- niet geloven wat er gebeurt. Eén persoon vertelde me dat het net een droom is. Hij heeft het gevoel dat hij in een film zit, en hij gelooft niet dat het echt is totdat hij zijn huis in Kiev ziet om te bevestigen of het intact is of niet. Dit is een veel voorkomende stress-trauma reactie, dissociatie om te geloven dat dit niet echt kan zijn, of dat het wel weg zal gaan. We zien ook constructieve reacties, met veel mobilisatie van de gemeenschap, vrijwilligerswerk en organisatie. Het is eigenlijk de beste troost die we kunnen geven in een fase van stress. Ze helpen elkaar en ze doen het spontaan."

Er is zoveel solidariteit

"Een vrouw van in de 70 zag dat de aanval eraan kwam en begon zich meteen te organiseren. Ze informeerde mensen om weg te blijven van ramen, om naar schuilkelders te gaan. Er ontstonden spontane hulpgroepen om mensen te helpen oriënteren. Ze vertellen me dat het moeilijk is, maar dat bij elkaar blijven het beter maakt. Elke dag zijn er mensen in de centra die eten brengen, steun en een luisterend oor bieden. Er is zoveel solidariteit. Dit veerkrachtmechanisme stelt hen in staat om weg te komen van de stressvolle en potentieel traumatische situaties. Het is echt mooi geweest om te zien.

Maar, het is pas de eerste maand van het conflict. Dat betekent niet dat extra steun niet nodig is. Op een gegeven moment zou deze veerkracht beginnen te slijten. Onze reactie is erop gericht deze inspanningen van de gemeenschap te ondersteunen. Ze zijn nog steeds in de modus om te overleven en de adrenaline houdt de mensen op de been. Over enkele maanden zullen we de echte psychologische gevolgen zien van de ontheemding, van het conflict en van al het geweld dat ze hebben meegemaakt. Er is de onmiddellijke reactie, maar er zullen ook psychologische en sociale gevolgen op lange termijn zijn. De World Health Organisation voorspelt dat alle soorten milde, matige en ernstige psychische stoornissen ongeveer verdubbelen in een conflictgebied. 20% van de mensen die door rampen en conflicten worden getroffen, heeft psychosociale hulp nodig".

Hoe speelt HI in op deze behoeften?

"HI zal werken met collectieve centra, opvangcentra, enkele gezondheidsstructuren en met hulpbronnen van de gemeenschap. Alleen al in Tsjernivtsi hebben we minstens 10 opvangcentra geïdentificeerd die steun nodig hebben, en we zullen ook in andere regio's aanwezig zijn.  We werken samen met lokale organisaties aan onze reactie. Wij zorgen voor basisbehoeften, toegang tot water en sanitaire voorzieningen, en lichamelijke revalidatiediensten, die allemaal een direct effect zullen hebben op de geestelijke gezondheid en de verzorging.

Eerst zullen we de menselijke hulpbronnen versterken door extra personeel aan te werven en financieringsmogelijkheden te vinden. Vervolgens zetten wij trainingen op het gebied van mentale gezondheid en psychosociale zorg op om de organisaties hier te ondersteunen. Na de belangrijke psychosociale behoeften van de ontheemden en het personeel te hebben gezien, is er grote behoefte aan opleidingen in stressbeheersing. We zullen het algemeen personeel van collectieve centra opleiden omdat zij de eerste hulpverleners zijn. De ontvangstperiode (op dit moment) is zeer kritisch omdat we kunnen beginnen vast te stellen of mensen vroege tekenen van psychologische nood vertonen. Het is van groot belang dat iedereen die in de centra werkt op zijn minst wordt opgeleid in psychologische eerste hulp voor de opvang. Daarna kunnen we aanvullende trainingen en supervisiegroepen overwegen.

Wij zullen beschikken over een mobiel team voor mentale gezondheid en psychosociale ondersteuning, dat één of twee dagen per week in de opvangcentra aanwezig zal zijn om het bestaande personeel, de vrijwilligers en de begunstigden te ondersteunen. Dit om mensen te informeren over de gevolgen van stress en potentieel traumatische gebeurtenissen, en hoe ze daarmee om kunnen gaan. In sommige gevallen zullen we ook individuele begeleiding geven en eventueel doorverwijzen als iemand verdere aandacht nodig heeft. We zullen psychosociale activiteiten opzetten voor volwassenen, ouderen en kinderen om hun welzijn te verbeteren en inclusieve sociale steun te verlenen. We zullen ook psychosociale kits doneren voor volwassenen en kinderen, met onder meer speelgoed, kunstbenodigdheden, spelletjes en boeken.

Er zijn veel mensen herstellende van zware verwondingen, oorlogstrauma's, brandwondenslachtoffers, enz. Zowel op korte als op lange termijn is er dus behoefte aan geestelijke gezondheidszorg en psychosociale ondersteuning voor deze patiënten. We zoeken naar manieren om de patiënten en ook het personeel te ondersteunen.

Alle vrijwilligers en opvangcentra doen geweldig werk, maar ze worden echt overweldigd en we beginnen tekenen van burn-out te zien. De interventie van HI gaat echt over het ondersteunen van de netwerken die er al zijn. Het ondersteunen van de reactie van de gemeenschap, de vrijwilligersnetwerken en basisorganisaties, zijn allemaal erg belangrijk. De universiteit heeft hier een hotline voor geestelijke gezondheid opgezet, die volledig door vrijwilligers wordt gerund. Ze doen fantastisch werk, maar ze hebben ons om steun gevraagd en we zijn aan het bepalen hoe we dat het beste kunnen doen.

Ik ben echt onder de indruk van de veerkracht en de reactie van de gemeenschap die ze hebben. Het is echt hoopgevend dat ze zich te midden van alles zo organiseren, en als HI willen wij deze gemeenschap komen steunen in wat ze doen door onszelf aan die veerkracht toe te voegen."