Wapenhandelverdrag: eerste overwinning voor burgers in conflictgebieden

In de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties hebben vandaag 154 lidstaten het Internationale Wapenhandelverdrag goedgekeurd. Ook grote wapenexportlanden zoals de Verenigde Staten, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk gaven hun akkoord om de wereldwijde wapenhandel te reguleren.

Hoewel Handicap International enkele tere plekken in de tekst van het verdrag vaststelt, juicht de ngo de goedkeuring ervan toe. Volgens de organisatie is het verdrag van groot belang om in de toekomst menselijke tragedies te vermijden, waar ze nu dagelijks getuige van is op het terrein.

“Dit is zonder meer een historisch moment! Een meerderheid van VN-lidstaten tonen hun verantwoordelijkheid te willen opnemen omtrent wapenhandel. Terwijl het onderwerp toch gevoelig ligt, zeker voor grote wapenexportlanden zoals de Verenigde Staten, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk”, zegt Marion Libertucci, beleidsmedewerker bij Handicap International.
Het Internationaal Wapenhandelverdrag verplicht elke VN-lidstaat om een nationale structuur uit te bouwen die zijn wapentransfers controleert. Ook verbiedt het verdrag de lidstaten om wapens uit te voeren die dienen voor aanvallen tegen burgers of hun goederen. Evalueren vóór transporteren is het basisprincipe van het verdrag. Wapens mogen niet worden verkocht als daarbij het risico bestaat dat ze een internationaal wapenembargo omzeilen, dat ze gebruikt worden voor een genocide of andere ernstige mensenrechtenschendingen of als ze in handen kunnen vallen van terroristische of criminele organisaties.

“De tekst van het verdrag vertoont zeker enkele zwakheden, zoals de te beperkte lijst van te controleren wapens. Maar het vormt wel een zeer goed basisstuk om de wapenhandel aan banden te leggen en zo menselijke drama’s te vermijden waarvan Handicap International elke dag getuige is op het terrein”, vervolgt Marion Libertucci. “Het gaat om duizenden mensenlevens per jaar die nu misschien kunnen gered worden”.

Handicap International is momenteel over de hele wereld actief in meer dan 60 landen. In de eerste plaats stelt Handicap International alles in het werk om slachtoffers van gewapend geweld te helpen, zoals in Syrië, Libië en Irak. 80% van de slachtoffers ontwikkelt immers een ernstige handicap die levenslange verzorging vereist, zo toonde de organisatie aan in een rapport van 2012 over de impact van gewapend geweld.

“Een van de sleutels tot succes ligt in de controle op het verdrag door de burgergemeenschap. Dat heeft het welslagen van het Verdrag van Ottawa tegen Antipersoonsmijnen en het Verdrag van Oslo tegen Clustermunitie aangetoond”, legt Marion Libertucci verder uit.

De Verenigde Naties organiseerden van 18 tot 28 maart al een Conferentie voor een Internationaal Wapenhandelverdrag. Maar na tien dagen van intensieve onderhandelingen tussen de VN-lidstaten en de aanwezige ngo’s, werd de uiteindelijke tekst door Iran, Noord-Korea en Syrië verworpen. De consensusregel die op dergelijke conferenties van toepassing is, maakte het de drie lidstaten mogelijk om zeven jaar van diplomatieke inspanningen te blokkeren en tegen de wil van de overgrote meerderheid van VN-lidstaten in te gaan. Die meerderheid koos dan maar een alternatieve weg in te slaan en legde de tekst voor aan de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. De Algemene Vergadering kan immers met een tweederde meerderheid teksten aannemen (d.i.130 van 193 lidstaten). Met 154 lidstaten die vanmorgen in New York vóór het verdrag stemden, is zo alsnog het eerste instrument ter regulering van wereldwijde wapenhandel aangenomen.