Op de vlucht met een beperking

Al je bezittingen moeten achterlaten en vertrekken naar een onbekende bestemming. Voor 1 persoon op 65 wereldwijd is dit de harde realiteit. 122 miljoen personen zijn vandaag gedwongen op de vlucht, een cijfer dat  maar liefst drie keer hoger ligt dan twaalf jaar geleden.  Vluchten gaat sowieso al gepaard met heel wat uitdagingen. Voor personen met een handicap komen  daar dikwijls nog heel wat andere moeilijkheden bij.

‘We stapten drie dagen lang zonder te weten waar we zou-den toekomen. Tijdens onze vlucht zag ik de anderen altijd voor me uit stappen, terwijl ik achterop bleef. Ik was bang en dacht dat ik zou sterven. Ik bleef het geluid van schoten en ontploffingen horen.’ Hoop was voor de 18-jarige Espoir ver te zoeken toen hij twee jaar geleden zijn woonplaats in het Oost-Congolese Kitshanga moest ontvluchten. Een jaar eerder verloor hij zijn rechterbeen door de ontploffing van een achtergelaten bom. Nadat een gewapende groepering zijn dorp binnenviel om er iedereen uit te moorden, was vluchten de enige optie. Maar zijn fysieke handicap maakte de tocht extreem lastig.

Personen met een beperking ervaren disproportioneel meer moeilijkheden wanneer ze gedwongen moeten vluchten.  Ze worden vaker achtergelaten en ervaren meer belemme-ringen om opvangkampen te bereiken. 16% van de wereld-bevolking heeft een handicap. Dat betekent dat bijna  20 miljoen* mensen die gedwongen op de vlucht zijn een fysieke, cognitieve, psychosociale, verstandelijke  of zintuiglijke beperking hebben, of een combinatie ervan.

Basisvoorzieningen moeilijker bereikbaar

Een veilige plek bereiken is voor personen die niet mobiel zijn of een verstandelijke handicap hebben, vaak al een enorme uitdaging. Als mensen ondanks hun beperking toch een vluchtelingenkamp of veilige locatie kunnen bereiken, dienen zich meteen nieuwe moeilijkheden aan. Setera  ontvluchtte in 2017 het geweld in Myanmar en kwam met haar vier kinderen in het vluchtelingenkamp Cox’s Bazar terecht, net over de grens met Bangladesh. Haar 12-jarige dochter Ajida is geboren met een hersenverlamming en kon lange tijd niet rechtstaan of stappen. Eénmaal in het vluch-telingenkamp moest ze hele dagen in hun woonplaats  verblijven. Ze kon niet buitenkomen. Zelfs zich wassen of een toiletbezoek was onmogelijk. Naar school gaan was  al helemaal uitgesloten.

‘Personen met een beperking op de vlucht worden harder getroffen dan andere mensen op de vlucht', zegt Sibghatullah Ahmed, directeur van Handicap International Bangladesh. ‘Ze ervaren meer moeilijk-heden om basisvoorzieningen te bereiken en worden ook vaker uitgesloten van onderwijs en werkmoge-lijkheden. Daarnaast lopen ze een hoger risico het slachtoffer te worden van geweld of uitbuiting.’

Heel wat mensen met een beperking hebben sowieso nood aan bepaalde zaken die door hun vlucht niet meer beschikbaar zijn. Denk aan een rolstoel, medicatie en kinesitherapie voor bepaalde fysieke beperkingen. Of bijvoorbeeld psychologische ondersteuning voor mensen met een angststoornis of post-traumatische stress. Ook asielaanvragen zijn niet altijd evident. Zo kunnen personen met een verstandelijke beperking moeilijkheden ervaren bij het verzamelen van informatie voor hun aanvraag of hebben dove personen een tolk in gebarentaal nodig voor hun evaluatiegesprekken.

Onder de radar van hulporganisaties

Handicap International heeft wereldwijd projecten lopen ter ondersteuning van personen met een handicap. Niet geheel toevallig zijn heel wat van deze mensen gedwongen op de vlucht. ‘Bombardementen hebben Gaza volledig verpletterd, de oorlog in Soedan heeft voor massale volksverhuizingen  gezorgd, meer en meer landen worden getroffen door dodelijke klimaatrampen,’ zegt Sophie Allin, Specialist Inclusie bij Handicap International. ‘Daarnaast blijven personen met een handicap nog al te vaak onder de radar van humanitaire hulporganisaties’. Twee elementen die ervoor zorgen dat vandaag één op de vier personen die ondersteund worden door Handicap International, gedwongen op de vlucht is.

In Tsjaad biedt de organisatie revalidatiezorg aan Soedanese vluchtelingen met een handicap. Voor Kaltouma (35) en Hasseneih (25), twee zussen met een fysieke handicap, was het leven in het vluchtelingenkamp uiterst hard: ‘We moesten  kruipen om ergens te raken’, vertelt de oudste van de twee.  Pas na het ontvangen van een rolstoel van Handicap International, konden ze zich weer waardig verplaatsen. ‘We zijn opnieuw vrij', getuigt Haseneih. ‘We kunnen  vrienden bezoeken, naar de markt gaan en zelfs voetbal-wedstrijden bekijken.’

Ook in Bangladesh is het leven weer wat rooskleuriger voor Ajida. Ze volgde kinesessies, kreeg een wandelstok en braces voor haar benen. Handicap International installeerde ook een helling voor haar woning en ondertussen kan ze zelfstandig naar school. Ajida’s moeder is tevreden met de ondersteuning van Handicap International: ‘Elke dag help ik Ajida bij het wassen en maak ik haar klaar voor school. Als  ik niet met haar meekan, moet ik me geen zorgen maken.  Ik weet dat ze er zelfstandig ook geraakt.’

Trainingen inclusieve hulpverlening

Dichter bij huis, in Duitsland, maakt Handicap International vluchtelingen met een beperking wegwijs in het nationale zorgsysteem. Via een website, een digitale brochure en video’s – telkens in 9 verschillende talen en aangepast voor blinden en slechtzienden – en een telefonische hulplijn voor advies op maat. Daarnaast worden online informatiesessies gegeven over de rechten van mensen met een handicap en worden zelfhulpgroepen opgericht.
Handicap International wil niet alleen informeren, het wil ook lacunes in het Duitse beleid wegwerken en pleit voor meer aandacht voor de noden van vluchtelingen met een beperking. Door gesprekken te voeren met politieke actoren, adviezen van experten te publiceren en bewustmakingseve-nementen te organiseren wil het concrete veranderingen waarmaken.

Maar de wereldwijde uitdagingen blijven groot. En oplos-singen aanreiken kan Handicap International niet alleen. Daarom geeft de ngo regelmatig trainingen aan hulpver-leners rond inclusieve hulpverlening, die rekening houdt met de noden van vluchtelingen met een handicap. Van evacuatieprocedures aangepast aan blinden en doven, over universeel toegankelijke opvangkampen, tot aangepaste ondersteuning bij integratietrajecten.

 

* Dit cijfer komt voort uit schattingen dat 16% van de totale wereldbevolking een handicap heeft, toegepast op de 122 miljoen wereldwijd ontheemden – Bron: UNHCR