“De brutaliteit van de verwoesting in Syrië is ongezien”
Door intensieve bombardementen liggen er in Syrië intussen zo veel explosieve oorlogsresten dat ontmijningsacties minstens dertig jaar zullen aanslepen. Emmanuel Sauvage, regionaal coördinator ontmijning, zag in zijn indrukwekkende carrière nooit eerder iets van die omvang. Actie is noodzakelijk om de Syrische burgerbevolking te beschermen voor dit dreigende gevaar.
Door intensieve bombardementen liggen er in Syrië intussen zo veel explosieve oorlogsresten dat ontmijningsacties minstens dertig jaar zullen aanslepen. Emmanuel Sauvage, regionaal coördinator ontmijning, zag in zijn indrukwekkende carrière nooit eerder iets van die omvang. Actie is noodzakelijk om de Syrische burgerbevolking te beschermen voor dit dreigende gevaar.
Emmanuel Sauvage zet zich al jarenlang in voor de strijd tegen antipersoonsmijnen en explosieve oorlogsresten. “Ik doe al 22 jaar humanitaire missies en heb al heel wat conflictgebieden bezocht, maar nog nooit zag ik zo’n grootschalige verwoesting als in Syrië.”
Hoe zou je de situatie in Syrië schetsen tegen het licht van je eerdere ervaringen?
“De fysieke en psychologische gevolgen van het Syrische conflict op de burgerbevolking zijn werkelijk ongezien. Volledige steden in het land zijn weggeveegd. Basisinfrastructuren zoals scholen en ziekenhuizen liggen helemaal in puin. Kobani, een stad in Noord-Syrië, werd door gevechten en bombardementen vrijwel volledig met de grond gelijkgemaakt, in amper 4 maanden tijd.
Zet daartegenover de Bosnische stad Mostar, waar geweld ook een onthutsende menselijke tol eiste. Het historische centrum en heel wat gebouwen werden compleet verwoest. Maar de stad werd van 1992 tot 1995 belegerd. Daar ging het om 36 maanden van geweld.
De brutaliteit van het geweld en de verwoesting in Syrië zijn onvoorstelbaar. Humanitaire organisaties slagen er wel in om Kobani te bereiken, gezien de stad aan de Turks-Syrische grens ligt, maar er heerst eigenlijk een nijpend tekort aan informatie uit de gebieden dieper in Syrië. Er is slechts beperkt toegang tot de belegerde gebieden. We kunnen enkel veronderstellen dat de situatie in Kobani representatief is voor de gebieden die vandaag ontoegankelijk zijn.”
Na de bombardementen dreigt het gevaar van explosieve resten die achterblijven. In welke mate bedreigen deze resten de Syrische burgerbevolking?
“We mogen aannemen dat we in de steden een grote hoeveelheid explosieve resten zullen aantreffen. Deze springtuigen houden grote gevaren in voor de burgerbevolking in de dichtbevolkte gebieden.
De grootste steden van het land (Damascus, Homs, Aleppo) gingen of gaan immers gebukt onder confrontaties tussen Syrische regeringstroepen en verschillende gewapende groeperingen. En dan zijn er ook nog bombardementen van de internationale coalitie onder leiding van de VS of de aanvallen van de Russische luchtmacht. Een vrij groot deel van die bommen komt niet tot ontploffing bij impact en zit bijgevolg verscholen in de grond of in gebouwen.
Maar ook tal van landelijke gebieden zijn hetzelfde lot beschoren. We vrezen dat de Syrische landbouwgronden nooit volledig vrij zullen zijn van springtuigen, zoals dat het geval is in Noord- en Oost-Frankrijk en in België, waar elk jaar nog obussen worden gevonden, stille getuigen van de twee wereldoorlogen.”
Hoelang zal het duren om alle explosieve oorlogsresten uit Syrië te neutraliseren?
“Ten eerste zullen ontmijningsacties in Syrië pas mogelijk zijn als alle vijandigheden stoppen. Maar we kunnen opnieuw vergelijken met Bosnië, waar ondanks 20 jaar van ontmijningsacties en de constante inzet van middelen nog maar 50% van het land ontmijnd is. De autoriteiten schatten dat er nog zo’n 120.000 niet-ontplofte resten verscholen liggen en 500.000 mensen nog gevaar lopen. Zware overstromingen in mei 2014 sleurden trouwens mijnen en explosieve resten mee naar gebieden die tot nog toe gespaard bleven, waardoor onze teams opnieuw sensibiliseringsacties op touw moesten zetten rond de gevaren van deze wapens.
De situatie in Syrië is enigszins bijzonder door het gebruik van zelfgemaakte springtuigen, zowel door gewapende groepen als door regeringstroepen. De hoeveelheid springstof die voor dergelijke wapens wordt gebruikt, ligt aanzienlijk hoger dan bij conventionele antipersoonsmijnen. De beschermende uitrusting van de ontmijners is niet opgewassen tegen een dergelijke hoeveelheid springstof. De ontmijningstechnieken moeten dus worden herzien.
Bovendien wordt de ontmijning sterk bemoeilijkt door de aanwezigheid van verschillende ‘lagen’ springtuigen in steden. Onderzoek in 2015 wees uit dat in het stadscentrum van Kobani gemiddeld 10 springtuigen per m² liggen. Terwijl onze ontmijners een eerste laag bommen neutraliseren, kan er zich onder het puin nog een andere laag springtuigen bevinden. Een bijzonder groot risico, waardoor de ontruiming aanzienlijk meer tijd in beslag zal nemen. De teams van Handicap International zijn er desondanks al in geslaagd om in het voorjaar van 2015 meer dan 10 ton niet-ontplofte springtuigen vanonder het puin te halen en te vernietigen.
Het is het bewijs dat ons werk de bewoners in de getroffen gebieden behoedt voor de dreiging van de explosieve oorlogsresten. Maar ook de internationale gemeenschap moet meer dan ooit zijn steentje bijdragen, zodat we alle oorlogsresten uit Syrië kunnen verwijderen. Het zal ongetwijfeld nog meer dan 30 jaar duren vóór de gevaren op Syrisch grondgebied zijn geweken. De ontmijning is van cruciaal belang voor de bevolking om zich hun steden, huizen en velden terug toe te eigenen.”
Kunnen de Syriërs in dergelijke omstandigheden naar huis terugkeren?
“We zien dat de ontheemde gezinnen toch proberen naar huis te gaan zodra de rust enigszins terugkeert. Maar velen die zich opnieuw thuis vestigen, zijn genoodzaakt puin en explosieve oorlogsresten uit of rond de woning te verwijderen. Hetzelfde geldt voor de velden, die vrij moeten zijn van explosieven voordat ze kunnen worden bewerkt om een inkomen te vergaren.
Het eigenhandig opruimen van de resten is natuurlijk bijzonder gevaarlijk, aangezien de mensen meestal niet op de hoogte zijn van de risico’s die de explosieve oorlogsresten en zelfgemaakte springtuigen inhouden. De lokale ontmijningsteams zijn niet talrijk genoeg, genoten geen opleiding en worden onvoldoende opgevolgd of gecoördineerd om doeltreffend de veiligheid te kunnen garanderen van mensen die teruggekeerd zijn.
Het is duidelijk dat er snel een oplossing nodig is voor het conflict: voor de hervestiging van Syrische vluchtelingen, om de veiligheid te kunnen garanderen van humanitaire hulpverleners, om ontmijningsacties te kunnen voeren of om eenvoudigweg om de steden te kunnen heropbouwen. Hoe langer het conflict aansleept, hoe minder haalbaar een heropbouw lijkt. Het is onmogelijk om een stad op te trekken bovenop ruïnes die bezaaid liggen met explosieve oorlogsresten.”
Hoe zit het met de moraal van de Syrische bevolking na al vijf jaren van oorlog?
“We stellen momenteel een dramatische verslechtering vast van de levensomstandigheden van Syrische vluchtelingen in de buurlanden. De burgers die in Syrië zijn gebleven, hebben geen toegang meer op regelmatige basis tot essentiële diensten zoals gezondheidszorg en onderwijs, omdat humanitaire hulpverleners geen toegang krijgen tot de getroffen gebieden.
Bovendien moet de bevolking niet alleen de economische en sociale gevolgen van de oorlog dragen, maar zullen ook psychologische trauma’s zich nog erg lang laten voelen. We moeten de mensen dan ook absoluut bijstaan om te vermijden dat een hele generatie Syriërs opgeofferd wordt.”
