Genocidetrauma knaagt aan mentale gezondheid

"De behoefte aan psychologische steun in Rwanda blijft immens." 20 jaar na datum laat de genocide van de Tutsi's nog steeds zware littekens na, legt psycholoog en expert in de regio Augustin Nziguheba uit.

Vandaag laat Rwanda het hoogste aantal mensen met posttraumatische stressstoornissen in de regio optekenen. Volgens studies van de voorbije jaren gaat het om 2,65 miljoen Rwandezen of ongeveer 29% van de bevolking. De genocide van de Tutsi's in 1994 is hiervan de belangrijkste oorzaak. Mentale gezondheid blijft dus een algemene prioriteit in deze kleine staat van het Afrika van de Grote Meren.

Handicap International is sinds 1994 actief in Rwanda, kort na de genocide van de Tutsi's. Haar missie bestond er aanvankelijk in voedselverdelingen te organiseren en revalidatiezorg te bieden. Twee jaar later zette de organisatie haar eerste project rond mentale gezondheidszorg op poten. Ze bood psychosociale steun aan kinderen die hun ouders waren verloren. Sindsdien is het mentale gezondheidszorgproject nooit stopgezet. Vandaag nog worden meer dan 7 000 mensen in 5 verschillende districten gesteund op psychosociaal vlak.

 

Littekens van een samenleving

"De doelgroep bestaat uit rechtstreekse slachtoffers van de genocide van de Tutsi's, zoals weduwen die hun familie zijn verloren", legt Augustin Nziguheba uit, psycholoog en technisch coördinator van de geestelijke gezondheidszorgprojecten van Handicap International in Rwanda. "Het project is eveneens gericht op prostituees, weeskinderen die gezinshoofd zijn geworden, vrouwen die een kind hebben overgehouden aan een verkrachting, seropositieve vrouwen, slachtoffers van (seksueel) geweld, gezinnen in crisis door geweld en alcoholmisbruik, en ga zo maar door."

Augustin verduidelijkt dat de mentale problemen zich niet beperken tot het individu, maar daarentegen een impact hebben die tot ver daarbuiten reikt: "Het is overduidelijk dat de geestelijke gezondheidsproblemen van een groot deel van de bevolking moeilijkheden veroorzaken voor de Rwandese maatschappij in zijn geheel. Een slechte mentale gezondheid kan de oorzaak en het gevolg zijn van relatie- en/of gezinsproblemen, een verlies van arbeidsgeschiktheid, een stijging van het seksuele risicogedrag, van geweld, etc. Dit alles maakt de gezinnen nog armer, belemmert de gemeenschapsontwikkeling en veroorzaakt nieuwe geestelijke gezondheidsproblemen in de maatschappij".

 

Spreken is goud

De rol van Handicap International en haar Rwandese partners bestaat erin om deze cirkel van geweld en slechte mentale gezondheid te doorbreken. Maar dit verloopt niet zonder moeite. "Mensen zijn zeer gesloten en dat is een groot probleem", zegt Augustin. "In Rwanda praat men zeer weinig over het verleden, om nog niet te spreken over de huidige problemen. Ik ontmoet regelmatig slachtoffers die gruwelijke dingen hebben meegemaakt en die nog nooit de kans hebben gekregen om hierover te praten. Dat is vreselijk."

Handicap International organiseert samen met lokale partners groepsgesprekken, waarbij sociale en psychologische ondersteuning wordt geboden. Dankzij een beschermingsregel die door alle gespreksdeelnemers dient nageleefd te worden, durven de slachtoffers zich uiten, vaak voor de allereerste keer. "Beetje bij beetje groeit er een vertrouwensband tussen de mensen, die vroeger vaak niet bestond", legt Augustin verder uit. "De resultaten van deze begeleiding, die trouwens jaren kan duren, zijn soms verbazingwekkend. Ik ontmoet mensen die zeggen: "Ik slaag erin om te praten met de mensen die mijn familie hebben vermoord.""

 

Delicate herdenking

De psycholoog blijft echter de huidige noden benadrukken. "Ondanks het werk van Handicap International en de inspanningen van de overheid hebben de mensen nog steeds een enorme behoefte aan steun. Door de herdenking van de genocide van de Tutsi’s kan deze behoefte nog toenemen", maakt hij zich ongerust.

Handicap International en haar partners blijven in elk geval teams van psychologen en sociale werkers ter beschikking stellen van de overheden en de gemeenschappen. Mensen die een trauma hebben opgelopen of kunnen oplopen door de confrontatie met de gruwelijke gebeurtenissen uit het verleden, worden met deze psychologische opvang ondersteund.