Pandemie onderstreept nood aan geestelijke gezondheidszorg

Sinds wanneer spreken we over geestelijke gezondheid bij Handicap International? 

Max: Eigenlijk al sinds de eerste projecten van de organisatie in 1982. Maar het klopt wel dat de projecten rond geestelijke gezondheid de laatste jaren in kracht en volume zijn gegroeid. Vandaag gaat het over projecten in meer dan 30 landen of regio’s.

Davide: We hebben een globale visie maar onze activiteiten en werkwijze kunnen verschillen naargelang de behoeftes en de contexten waarin we werken. Het kan gaan over directe steun aan personen, wat we eerder in crisissituaties – conflicten, natuurrampen - zullen zien, of over ontwikkelingshulp, waar we prioriteit geven aan ondersteuning voor het opstellen van een inclusief beleid voor geestelijke gezondheidzorg en waar we de zorgdiensten en de vaardigheden van de zorgmedewerkers zullen versterken. Verder zetten we onze schouders ook onder overkoepelende projecten die aansluiten bij activiteiten rond revalidatie, bescherming en onderwijs, om personen met een beperking en hun families te begeleiden.

Leidt geestelijke gezondheid soms niet leiden tot terughoudendheid? Merken jullie daar iets van? 

Davide: Zeker en vast! Vooral in ons werk met de autoriteiten. We hebben weerstand vastgesteld omdat het domein vaak nog wordt opgevat als “iets voor gekken”. Terwijl het in werkelijkheid een groot spectrum van moeilijkheden en mogelijke oplossingen omvat, gaande van psychologisch leed door een gebeurtenis, de moeilijkheden die gepaard gaan met situaties gekenmerkt door geweld, armoede, tot psychische aandoeningen. Bovendien vrezen bepaalde landen dat we zullen blootleggen dat psychisch lijden en deze aandoeningen het gevolg zijn van de context in die landen. 

Max: Stigmatisering komt ook voor bij de patiënten en hum omgeving. Soms is het moeilijk om ervoor uit te komen dat je lijdt. Dat stigma werpt een hoge drempel op voor hulpverlening, onze teams worden er iedere dag opnieuw mee geconfronteerd.

En toen kwam de uitbraak van het coronavirus …

Max: Ja, die heeft de noodzaak van mentale gezondheidszorg aangetoond. Het virus zelf is niet zozeer het probleem, het zijn de gevolgen van de genomen maatregelen. De focus werd eerst gelegd op de fysieke gezondheid en het tegenhouden van de verspreiding van het virus, met maatregelen die eerst de bewegingsvrijheid inperkten of zelfs een lockdown. Het zijn deze maatregelen die een belangrijke psychologische impact hadden. De epidemie heeft mentale gezondheid uit de taboesfeer gehaald. Waar men vroeger terughoudend was om mentale gezondheidszorg te ontwikkelen, komt men nu terug op die houding.

Jullie onderstrepen beiden het belang van de context.

Max: Inderdaad. In onze landen praten we vrijuit over welzijn,maar in andere culturele milieus kan je niet zomaar je gevoelens uiten. Dat is daar not done.

Davide: Wat niet wil zeggen dat er geen hulpmechanismen bestaan. De Wereldgezondheidsorganisatie pleit enerzijds voor een globale aanpak, een aanpak die overal geïmplementeerd kan worden om het enorme gebrek aan diensten te overbruggen. Wanneer we een nieuw project opzetten, moeten we dus een evenwicht zoeken tussen globale instrumenten – die vanuit een westers standpunt soms zelfs exclusief overkomen – en oplossingen die lokaal zouden kunnen werken. Het is altijd even zoeken, een een constante dialoog, en dat vraagt tijd en inzet. Zoiets als kant-en-klare oplossingen, dat bestaat niet.