Voorbeelden van mijnen gevonden door mijnopruimingsteams van Handicap International in de regio Ziguinchor. In mei 2022 begon de ngo met ontmijningsactiviteiten in Casamance, in het zuiden van Senegal. Sinds 2008 heeft de organisatie al bijna 470.000 m² land geruimd. Dankzij deze operaties hebben gemeenschappen weer toegang tot dorpen, scholen en gezondheidscentra. | © A. Sawadogo / HI
Wat is het probleem van antipersoonsmijnen?
Antipersoonsmijnen blijven een van de meest verwoestende erfenissen van oorlog. Volgens het laatste rapport van de Landmine Monitor zijn er in 2023 meer dan 5.700 mensen gedood of gewond geraakt door landmijnen en andere explosieve oorlogsresten, in 55 verschillende landen. 84% van de slachtoffers waren burgers, en meer dan een derde waren kinderen.
Wat maakt antipersoonsmijnen zo schadelijk?
Er bestaat een groot onevenwicht tussen wat het kost om een antipersoonsmijn in te zetten en de gevolgen: een antipersoonsmijn kan geproduceerd worden voor 3 Amerikaanse dollar, maar het kan meer dan 1000 dollar kosten om deze te verwijderen. Ze veroorzaken milieuschade op lange termijn zoals bodemvervuiling, vervuilde waterbronnen en land dat tientallen jaren onbruikbaar wordt.
Zijn antipersoonsmijnen nog steeds effectief in het blokkeren van de opmars van troepen, zoals sommige landen beweren?
Historisch gezien waren ze dat wel, maar vandaag de dag is hun effectiviteit verminderd door nieuwe militaire technologieën: satellietbeelden, drones, grondsensoren, enz. De inzet van antipersoonsmijnen kan nu in realtime worden gedetecteerd en met gespecialiseerde apparatuur zeer snel worden omzeild of geneutraliseerd.
Het doorkruisen van mijnenvelden wordt gebeurd tegenwoordig in enkele minuten. Een mijnenveld van één kilometer kan bijvoorbeeld in minder dan 5 minuten worden doorkruist met lineaire ladingen en pantservoertuigen.
Waarvoor worden antipersoonsmijnen gebruikt?
- Valse mijnenvelden, om af te schrikken
- Tactische velden, om de vijand te beïnvloeden
- Hinderlijke velden, om te vertragen
- Beschermingsvelden, om een positie te verdedigen
Ze gaan vaak gepaard met andere obstakels (antitankgaten, drakentanden, kruisvuur).
Hebben Russische antipersoonsmijnen het Oekraïense tegenoffensief afgeremd?
Ja, maar ze waren niet doorslaggevend. Op de verschuivende frontlinies hebben de Russen “obstakelgordels” ingezet, een combinatie van antipersoons- en antitankmijnen. Dit verstoort een goed uitgerust leger, maar houdt het niet tegen.
Zijn tijdelijke landmijnen betrouwbaar?
Helemaal niet. Zelfs ‘intelligente’ landmijnen die verondersteld worden zichzelf te vernietigen, falen vaak. Het Amerikaanse CBU-89 systeem heeft bijvoorbeeld een uitvalpercentage van 6 tot 21%, ver boven de aanvaarde drempelwaarde (0,1%). Deze apparaten blijven dus gevaarlijk voor burgers en ontmijners.
Een mijn die zichzelf niet vernietigt, blijft net zo dodelijk. Deze systemen introduceren nieuwe risico's zonder het fundamentele probleem op te lossen.
Kunnen gedetailleerde kaarten van mijnenvelden het ontmijnen vergemakkelijken?
In theorie wel, maar in de praktijk niet. Kaarten raken verouderd door erosie, slecht weer, dieren... In Bosnië-Hercegovina of Cambodja komen de posities van landmijnen vaak niet meer overeen met de officiële kaarten. Handmatig landmijnen ruimen blijft essentieel.
Worden er alternatieven voor antipersoonsmijnen ontwikkeld?
Ja, systemen zoals de ‘intelligente barrière’ van Finland (thermische camera's, sensoren, realtime bewaking) of op afstand bediende wapenposten, ISR-drones, infraroodsensoren en mobiele patrouilles uitgerust met kunstmatige intelligentie zijn veel veiligere en effectievere opties.
Is dit een echte defensieve behoefte of gewoon politiek?
De bezorgdheid over de veiligheid is reëel, maar het gebruik van landmijnen is vaak het gevolg van verouderde doctrines of interne politieke druk. Moderne alternatieven bieden veiligheid, controle en respect voor het internationaal recht zonder humanitaire gevolgen op lange termijn.
Gary Toombs
Expert ontmijning bij Handicap International
