Marokko, 1 jaar na de aardbeving

In de nacht van 8 op 9 september 2023 werd de Hoge Atlas in Marokko stevig door mekaar geschud. Een aardbeving van 6,8 op de schaal van Richter trof een bergachtige regio waar gezondheidsdiensten sowieso al moeilijk te bereiken zijn. Om de slachtoffers te helpen, zette Handicap International eind 2023 mobiele zorgeenheden op. Deze teams reizen rond in de getroffen regio en bieden revalidatiezorg en psychologische ondersteuning. De 29-jarige Hassna Hicham en de 23-jarige Hassna Raouane zijn twee van deze slachtoffers. Voor beide vrouwen was de impact op hun leven enorm.

Hassna Hicham komt uit Aguerd, Hassna Raouane uit Tajgalt. Voor beide vrouwen was de nacht van de aardbeving verschikkelijk. Ze werden door een oorverdovend lawaai opgeschrikt uit hun slaap. Er heerste een complete duisternis. De elektriciteit was uitgevallen. Het lawaai van instortende gebouwen werd al snel vervangen door gehuil en geschreeuw.

'Het was een ernorme schok, ik was helemaal de weg kwijt. Het was alsof de tijd had stilgestaan. Ineens verlies je alles wat je hebt. Plots is alles weg" - Hassna Raouane

Hassna Hicham, die samenwoonde met haar familie, vertelt dat ze eerst dacht dat er een oorlog was uitgebroken en dat enkel hun huis was verwoest. Pas toen haar oma naar buiten ging om hulp te halen en de rest van haar familie haar volgde, realiseerden ze zich dat het een aardbeving was.

'Wat toen gebeurde was voor mij ondenkbaar. Ik wil niemand zo'n nacht toewensen. We waren allemaal thuis, het hele gezin was net in slaap gevallen toen het hele huis op ons instortte. Ik trok mijn dochter onder het puin vandaan; ze had haar arm en been gebroken, net als mijn zoon. We waren allemaal gewond en konden amper stappen. Het stof was verstikkend en de nacht heel donker. We hoorden geschreeuw, maar we konden niet zien waar het vandaan kwam om te helpen.' - Hassna Hicham

In de douar (klein dorp van enkele huizen, red.) van Hassna Hicham vielen gelukkig weinig doden. Maar in andere dorpen in de omgeving waren de verliezen aanzienlijk. De jonge vrouw vertelt dat niemand van haar neven en diens kinderen uit een naburige douar de aardbeving overleefden.

Drie dagen zonder hulp

In de dagen die volgden was er overal hulp nodig. Terwijl het getroffen gebied in normale tijden al moeilijk toegankelijk is, waren na de aardbeving ook nog eens de enige bestaande wegen zwaar beschadigd en niet langer toegankelijk. Hassna Hicham vertelt hoe militairen pas drie dagen na de aardbeving haar dorp bereikten. Gedurende drie lange dagen had niemand elektriciteit, water of voedsel. De overlevenden zaten in shock te wachten op hulp met enkel de resten van hun huizen en de lichamen van de doden om hun heen.

'De volgende dag zagen we hoe de doden uit het puin werden gehaald. Onze familie heeft de ramp overleefd, maar we verloren wel onze buren, die als broers en zussen voor ons zijn. Het was verschrikkelijk,' zegt Hassna Raouane.

Hassna Hicham vertelt over de extreem moeilijke leefomstandigheden na de ramp:

'We sliepen buiten op de grond, zonder enige beschutting. We waren bang voor zwerfhonden en zelfs voor aanvallen van andere mensen die misbruik zouden kunnen maken van de situatie en ons zelfs zouden kunnen verkrachten. Nu we in tenten wonen, slapen we beter. Het is tenminste een afgesloten plek.'

'Alle gesprekken draaien om de aardbeving'

De nacht van de ramp beleefden beleefden beide vrouwen op een andere manier. Toch bleven ze achter met een gelijkaardig trauma. Ze beschrijven beiden dat ze nu veel nerveuzer zijn en vertellen dat ze nooit meer dezelfde personen zullen zijn.

'Ik kan nergens meer tegen. Ik voel dat heel erg bij mijn zoon. Zodra hij niet luistert nadat ik hem iets vraag om te doen, verlies ik mijn geduld. Het is moeilijk om verder te gaan. Zelfs nu voel je de aarde soms nog trillen. Drie dagen geleden voelde ik het nog', legt Hassna Hicham uit.

Hassna Raouane beseft dat zo'n ramp logischerwijs invloed heeft op haar gemoedstoestand en is ook voortdurend op haar hoede: zodra ze een geluid hoort of plotseling iets ziet bewegen, keert de angst terug en denkt ze aan de fatale nacht.

'Zolang de douar in deze staat blijft, zal de herinnering aan die nacht ons nooit verlaten. Hetzelfde scenario herhaalt zich telkens opnieuw. Ook als je samenkomt met je buren of familie, draaien alle gesprekken om de aardbeving. Het is altijd hetzelfde onderwerp. We praten over de mensen die zijn omgekomen en de leegte die ze in ons leven hebben achtergelaten. Er zijn hier meer dan 40 mensen gestorven: jonge kinderen, vrouwen... Ik heb mijn klasgenoten en vrienden verloren, we zouden samen verder studeren maar ze hebben me halverwege verlaten... .'

Mobiele eenheden

Sinds eind 2023 bieden mobiele eenheden van Handicap International en haar partnerorganisaties sessies rond geestelijke gezondheid en psychosociale ondersteuning voor overlevenden van de aardbeving. Deze activiteiten omvatten individuele of groepsgesprekken om ervaringen te delen en troost te vinden. Voor Hassna Hicham zijn deze sessies heel belangrijk. De mogelijkheid om te discussiëren en ideeën uit te wisselen brengt meer rust in de gemeenschap.

'Alleen al het feit dat ze tot bij ons komen is geweldig. Het feit dat ze in deze hitte en met zoveel obstakels tot hier raakten om ons te steunen, is een heel mooi gebaar.'

Hassna Raouane zegt dat de groepsgesprekken met de psycholoog haar erg geholpen hebben. Hoewel de sessies haar opnieuw ademruimte geven, zal ze de aardbeving en de slachtoffers nooit vergeten. 'Er zal altijd een gevoel van verlies blijven, zelfs wanneer het dorp weer opgebouwd zal zijn.