Een hoopgevende humanitaire respons, een jaar na de aardbeving in Haïti

Op 12 januari 2010 werd Haïti getroffen door een krachtige aardbeving. In de hele wereld kwam snel een grote solidariteitsgolf op gang. In ons land lanceerde het Belgisch Consortium voor Noodsituaties de oproep «Haïti Lavi 12-12».

Voor de humanitaire organisaties die lid zijn van het Consortium (Caritas International, Handicap International, Dokters van de Wereld, Oxfam-Solidariteit en UNICEF België) is de balans van de humanitaire respons de voorbije twaalf maanden gematigd hoopvol. Ondanks de enorme omvang van de ramp, de doortocht van orkaan Tomas en de cholera-epidemie is er toch zichtbare vooruitgang geboekt. De organisaties beseffen dat de uitdaging van de heropbouw enorm groot blijft en dat ze nog jarenlang menselijke en financiële middelen zal vereisen.

De fase van de verzorging van de gewonden na de aardbeving is nu achter de rug; de toegang tot medische zorgen is aanzienlijk verbeterd.

Sinds de aardbeving hebben twee miljoen mensen toegang gekregen tot sanitaire voorzieningen, medische zorgen, onderdak en drinkwater, dankzij de noodhulp. Terwijl voor de aardschok 47% van de bevolking geen beroep kon doen op de gezondheidszorg, is die nu voor bijna iedereen toegankelijk.

Verschillende factoren hebben bijgedragen tot deze verbetering.
In de eerste plaats hebben de organisaties volop ingezet op de mobilisatie en de vorming van Haïtiaans personeel en van het maatschappelijk middenveld. Hen betrekken bij de wederopbouw is een beproefde methode, maar het is ook een manier om geld te besparen, omdat er minder expats moeten worden gestuurd.

Ze hebben er ook voor gekozen om lokale structuren zoals ziekenhuizen, dispensaria of het ministerie van Volksgezondheid te ondersteunen, eerder dan eigen structuren op poten te zetten.

De verschillende organisaties hebben dus op een gecoördineerde manier hulp verleend. Zo doen ze dat vandaag nog altijd: levering van materiaal voor woningen; toegang tot water en hygiëne via de WaSH-programma’s (Water, Sanitation and Hygiene); veiligheid en participerende verdeling van voedsel; onderwijsprogramma’s, gezondheid en de bescherming van de allerkwetsbaarsten.

Zie hier voor elke ngo van «Haïti Lavi 12-12» een voorbeeld van een belangrijke verwezenlijking

• Caritas International: in Delatte en Duval, in een landbouwstreek nabij Port-au-Prince, zijn 100 huizen in aanbouw, dankzij de steun van Caritas International
• Handicap International: helpt slachtoffers om opnieuw greep te krijgen op hun leven en de kwaliteit ervan te verhogen; helpt mensen met een handicap om opnieuw hun plaats te vinden in de samenleving
• Dokters van de Wereld: meer dan 580.000 raadplegingen of chirurgische ingrepen sinds de aardbeving
• Oxfam-Solidariteit: 700.000 mensen kregen toegang tot drinkbaar water en sanitaire voorzieningen en werden voorgelicht over goede hygiënische gewoonten
• UNICEF: dankzij de bouw van semipermanente scholen zijn 720.000 leerlingen en 15.000 leerkrachten aan het schooljaar 2010-20111 kunnen beginnen

Structurele zwakten en bedreigingen

Deze verworvenheden werden bedreigd door twee onverwachte gebeurtenissen: de doortocht van orkaan Tomas en de cholera-epidemie. De sanitaire infrastructuur, die al niet voldeed voor de aardbeving, was niet opgewassen tegen een ziekte die al tientallen jaren niet meer was voorgekomen op het eiland. Bovendien had de aardbeving ook de beslissingscentra verwoest en de institutionele infrastructuur verzwakt.

De leden van het Belgisch Consortium hebben dus hun programma moeten aanpassen, opdat de verworvenheden niet verloren zouden gaan.

Ze hebben de afgelopen maanden veel tijd en personeel moeten aanspreken voor de zorg voor de zieken, de vorming van lokaal gezondheidspersoneel en voor preventie; dat vereiste ook bijkomende middelen.

Inzetten op de lange termijn
Ondertussen volstaat overleven vandaag niet meer. Haïti moet zichzelf beginnen herop te bouwen. Het land moet zorgen voor economische activiteiten die jobs creëren en de bevolking koopkracht geven; het moet huizen, winkels, waterleidingen, sanitaire voorzieningen, ziekenhuizen, scholen en andere openbare voorzieningen uit het puin doen herrijzen.

De organisaties van het Consortium beseffen goed dat ze steun zullen moeten bieden op lange termijn. Nog jaren zullen menselijke en financiële middelen moeten worden aangesproken.

Deze inspanningen moeten een katalysator zijn voor de ontwikkeling van Haïti, waardoor er een einde komt aan tientallen jaren van extreme armoede en ongelijkheid. In dit opzicht is het essentieel om Haïtianen duurzaam toegang tot sociale basisdiensten te geven, om te werken met de begunstigden en hun lokale structuren en om de milieu-impact van de interventies te beperken. De leidraad: build back better. De heropbouw van Haïti mag zich niet beperken tot bakstenen en cement.

Transparant werken
Trouw aan hun gewoonte hebben het Consortium en zijn leden een vrijwillige procedure voor transparantie in de rekeningen van «Haïti Lavi 12-12» opgezet. Een volledig financieel verslag, bekrachtigd door een onafhankelijke bedrijfsrevisor, zal openbaar gemaakt worden eind 2011.

Een voorlopig rapport over de inkomsten, uitgaven en engagementen op 31.12.2010, dat wordt onderworpen aan een beperkte herziening, zal gepubliceerd worden op 7 januari.